Najczęściej spotykane modele komputerów Atari to 800 XL, 65 XE i 130 XE, jak również 800 XE, który jest niczym innym jak komputerem 65 XE zmontowanym na płycie przeznaczonej dla 130 XE. Zasadnicze różnice dzielą tylko jeden model od pozostałych, a jest nim 130 XE, mający dodatkowe 64 KB pamięci RAM. 

Jak to jest możliwe, że ośmiobitowy procesor mający szesnaście wyprowadzeń ad­resowych, co pozwala mu na zaadresowanie 65536 komó­rek, może korzystać z tak dużej pamięci? Otóż jest to możliwe dzięki podmienianiu części podstawowej pamięci na część pamięci dodatkowej. Wielkość tego wymiennego obszaru została ustalona na 16 KB, a jego lokacja od adre­su 4000 do 7FFF. Konsek­wencją takiego stanu rzeczy jest podział każdej dodatkowej pamięci na szesnastokilobaj­towe bloki. Łatwo zatem obli­czyć liczbę takich bloków: gdy komputer ma zainstalowane dodatkowo 64 KB, jest ich cztery; gdy dodane jest 128 KB, mamy osiem bloków itd. Przełączenie pamięci podsta­wowej z obszaru 4000-7FFF na jeden z bloków do­datkowej wykonuje automaty­cznie specjalny układ scalony, który wykrywa, czy dostępu do pamięci dodatkowej żąda główny procesor, czy też pro­cesor obrazu (ANTIC). 

Dodatkowa pamięć w kom­puterze nie byłaby do niczego potrzebna, gdyby nie progra­my umiejące ją spożytkować. Podstawowy sposób jej wyko­rzystania to użycie jej do stwo­rzenia tzw. ramdysku, czyli sy­mulacji dodatkowej stacji dys­ków niejako wewnątrz kompu­tera. Poza tym istnieją progra­my bezpośrednio używające dodatkowej RAM. 

Jedno z praw Murphy'ego mówi, że każdy komputer ma za mało pamięci i dlatego na­mawiamy użytkowników "małych" Atari do samodzielnego dobudowania 64 lub 128 KB pamięci. Do wykonania takie­go rozszerzenia potrzebne są przede wszystkim pamięci dy­namiczne takiego samego typu, jakie znajdują się już w komputerze, czyli jednobitowe 4164 lub czterobitowe 4464 oraz kilka układów scalonych TTL serii LS. Układ sterujący można wykonać na płytce uni­wersalnej lub drukowanej, któ­rą należy zrobić według rysun­ków 1 i 2. Potrzebne będzie jeszcze trochę cienkich prze­wodów w izolacji do podłącze­nia sygnałów i oczywiście od­powiednie narzędzia. 

 OPIS WYKONANIA

       Przed przystąpieniem do pracy z lutownicą należy od­powiednio przygotować ukła­dy pamięci RAM przez wygię­cie do góry nóżek, do których doprowadzony będzie potem sygnał CAS. Tak przygotowa­ne kostki nakładamy na już ist­niejące tak, aby można było zlutować ich wyprowadzenia o tych samych numerach. Po przylutowaniu pamięci należy połączyć ze sobą ich wygięte do góry nóżki. Można powie­dzieć, że jest to pierwsza faza wykonania rozszerzenia, a po­prawność jej realizacji można sprawdzić przez dołączenie wygiętych wyprowadzeń do napięcia +5V i włączenie komputera, który powinien normalnie zadziałać. Jeżeli nie, to trzeba szukać zwarć pomiędzy lutowanymi nóżka­mi układów pamięci. Gdy do­dajemy do komputera 128 KB RAM, to drugi rządek pamięci umieszczamy nad pierwszym dokładnie według tych samych zasad i tak samo sprawdzamy poprawność montażu. 

 Sprawa przedstawia się tro­chę inaczej, jeżeli mamy do czynienia z komputerem, na którego płycie zostały przewi­dziane miejsca na dodatkowy bank pamięci - chodzi tu o modele 800XE i ostatnio sprzedawane w sklepach Pe­wexu 65XE. W takim przypad­ku dodatkowy rzadek układów pamięci (bez żadnego przygo­towania) wlutowujemy w miej­sca dla nich przeznaczone, a z otworów dla ukladu scalonego U34 wyciągamy trzy zwory oznaczone jednym czarnym paskiem każda. 

Układ sterujący, zmontowa­ny według rysunku 3 na przy­gotowanej uprzednio płytce drukowanej, można osadzić bezpośrednio na głównym procesorze CPU, lutując pun­kty oznaczone literami od "A" do "F" do odpowiednich jego wyprowadzeń.  

        W modelach serii XE i nie­których XL do multipleksowa­nia adresów dla pamięci służy specjalizowany układ scalony wielkiej skali integracji o potocznej nazwie FREDDIE, natomiast w pozostałych modelach XL funkcje te spelniają dwa układy TTL 74LS158. Nóżki układu multipleksującego, do których doprowadzone są ad­resy A14 i A15, należy odłą­czyć od płyty komputera uważając, aby ich nie ułamać, a następnie podłączyć je do punktów układu sterującego, oznaczonych na schemacie A14 i A15. 

          ;    FREDDIE jest też źródłem sygnału CAS, w komputerach bez tego układu CAS jest wy­twarzany przez zespół TTL-i sterowanych między innymi przebiegiem 02 przepuszczo­nym przez linie opóźniającą. Do pamięci sygnał CAS doprowadzony jest przez rezystor o wartości 33 Ohm. Końcówkę tego rezystora, połączoną ze źródłem CAS, trzeba wyluto­wać z płyty komputera i podłą­czyć do punktu CAS BANK układu sterującego, a jeżeli do­dajemy 128 KB RAM, to rezy­stor łączymy z CAS BANK 2. Połączone ze sobą wejścia CAS dodatkowego rządka ukła­dów pamięci łączymy z pun­ktem CAS podstawowy układu sterującego, a w przypadku rozszerzania o 128 KB wejścia CAS drugiego rządka układów ­pamięci dołączamy do punktu CAS BANK 1. 

Doprowadzenia sygnałów do wejść układu sterującego należy wykonać według tabeli 1, w której uwzględnione są różne modele Atari. Wyjścia układu sterującego należy dołączyć do komputera według tabeli 2. Podłączenie pozostałych wyjść sygnałów CAS zo­stało opisane wcześniej. 

OPIS DZIAŁANIA 

Generalnie rzecz biorąc, do wytwarzania sygnałów dla układu sterującego dodatkową pamięcią zostały użyte nie wy­korzystane wyjścia portu B układu scalonego PIA (6520). I tak skasowanie bitu PB4 lub PB5 zezwala CPU lub ANTIC­-owi na dostęp do dodatkowe­go bloku pamięci. Bity PB2, PB3 i PB6 wyznaczają numer bloku pamięci, który ma być użyty. Dzięki doprowadzonym sygnałom HALT i RAS układ sterujący jest w stanie rozpoz­nać, czy adresy wysłane na szynę pochodzą od CPU czy też od ANTIC-a. Adresy A14 i A15 są dołączone do układu bramek wykrywającego kom­binacje stanów A14-wysoki - ­A15-niski, która występuje tyl­ko wtedy, gdy na szynę adre­sową wysłany jest adres z za­kresu $4000-$7FFF. Gdy zo­staną spełnione wszystkie wa­runki dostępu do dodatkowej pamięci, na wejściu multiplek­sera U5 pojawia sie sygnał przełączający CAS na bank do­datkowej pamięci. Szczegóło­wo można to prześledzić korzy­stając ze schematu ideowego pokazanego na rysunku 4. 

Tabela 1. Rozmieszczenie sygnałów. 

Tabela 2. Rozmieszczenie sygnałów. 

  Mariusz GEISLER

Moje Atari 5 str. 22

 Wykaz części:

U1 - 74LS02

U2 - 74LS04

U3 - 74LS74

U4 - 74LS10

U5 - 74LS158

U6 - 74LS00

R1, R2-33 Ohm

C1, C2 -100 nF, ceramiczne oraz układy pamięci RAM.