"Emulatory - PC Xformer 3.0"
-------------------( Dracon/Taquart )-
Pierwsza wersja emulatora małego Atari pojawiła się już w 1987 roku na Atari ST. Niestety, ograniczenia sprzętowe ST-ka spowodowały, że nie można było mówić o dobrej jakości emulacji... Od tego czasu Xformer był (i jest) stale ulepszany... Jednak przełom dokonał się po "przeniesieniu" Xformera na IBM PC. Tu można mówić o znacznie lepszej jakości emulacji, choćby z racji tego, że pożądany jest dosyć szybki sprzęt (Pentium required). Początkowo PC Xformer "udawał" antyczne, zapomniane modele Atari 400/800, lecz obecnie w wersji 3.0 (i wyższych) dostępna jest także emulacja modeli XL/XE, z uwzględnieniem dodatkowych banków pamięci w 130 XE. Powstała już wersja 3.5 PC Xformera, a w przygotowaniu jest kolejna - 4.0, która ma ponoć chodzić tylko pod Windows '95 (suxxx!). Ktoś mógłby się dziwić, że wspominając o emulacji Atari na 16/32-bitowych compach wymieniam tylko Xformera... Jakkolwiek było parę innych emulatorów, lecz mniej udanych. Xformer jest z pewnością dotąd najlepiej opracowanym emulatorem "malucha"... To tyle na wstępie... Zajmijmy się samym emulatorkiem...
1. Wymagania sprzętowe.
PC Xformer v3.0 jest programem pod MS DOS i działa na komputerach zgodnych z IBM PC, z podstawowym procesorem 386, 486 lub Pentium. Założenia są następujące: należy dysponować przynajmniej 512 kB wolnej głównej pamięci pod MS DOS, MS Windows (w wersji 3.0, 3.1. NT, 95), względnie OS/2 v2.1 albo OS/2 Warp w połączeniu z kartą graficzną VGA lub SVGA. Xformer v3.0 nie działa na PC-tach z procesorami 8086 i 286.
Joystick, modem i drukarka będą uwzględnione w użyciu Xformera, jednak nie są koniecznym warunkiem. Karta muzyczna zgodna z SoundBlasterem także może zostać wykorzystana.
Emulator działa na 386-ce (33 Mhz) z ok. 100 % szybkością Atari 130 XE, na szybszych PC odpowiednio szybciej. Nastę- pująca tabela daje przybliżoną prędkość emulacji względem standardowego 130 XE:
_______________________________
Maszyna | Prędkość
_______________ |________________
386 SX/20 Mhz | 0,5 raza
_______________ |________________
386 DX/33 Mhz | 1,0 raz
_______________ |________________
486 DX/33 Mhz | 2,0 razy
_______________ |________________
486 DX2/66 Mhz | 4,0 razy
_______________ |________________
Pentium | > 7 razy
_______________ |________________
2. Charakterystyka.
PC Xformer v3.0 obsługuje następujące funkcje z Atari 130 XE:
- emulację 6502
- emulację ROM'u Atari 800, 800 XL i 130 XE
- emulację rozszerzenia pamięci do 256 kB w trybie 130 XE
- wszystkie tryby ANTIC'a (tekstowe i gra- ficzne)
- wszystkie graficzne tryby GTIA z 256- kolorową paletą
- grafikę PMG ( z kontrolą kolizji)
- emulację przerwań DLI, IRQ i NMI
- czytanie i zapis z/na tzw. wirtualne stacje
- bezpośredni odczyt plików MS DOS i auto- matyczną konwersję na wirtualną stację
- możliwość włączenia/wyłączenia Basica z klawiatury
- emulację joysticka z użyciem klawiatury lub pecetowskiego joysticka
- pełna prędkość emulacji na PC 386/33 lub szybszym sprzęcie
- wolny lub szybki tryb emulacji
- wykorzystanie modemu i drukarki
- emulacja POKEY'a (4 kanały) na karcie dźwiękowej
3. Instalacja
PC Xformer może być wprawdzie wgrany z dyskietki, jednakże instalacja na twardym dysku jest bardziej polecana...
Na PC, na którym chcesz zainstalować ten emulator, umieść dyskietkę z Xformerem w stacji A i przełącz na nią system komendą "A:". Teraz wpisz "install" i wciśnij [Enter]. Na Twojej stacji C: (dysku twardym) zostanie utworzony nowy katalog o nazwie XFORMER i jego pliki zostaną tam przekopiowane.
4. Uruchomienie PC Xformera spod MS DOS
Gdy PC Xformer v3.0 został już zainsta- lowany, będąc na stacji C: podaj "cd xformer" (aby zmienić go na katalog bieżący) i następnie wpisz "xformer" celem rozpoczęcia zabawy (pracy ?!).
Pojawi się znajomy tekst zachęty z Atari Basica - "READY" na niebieskim ekranie. Aby powrócić do MS DOS, wciśnij [Strg] + [F5].
Gdy Xformer startuje, są zazwyczaj dostępne różne gotowe pliki z tzw. wirtualnych dyskietek. Wirtualne dyskietki (dyskowe pliki Xformera) działają tak, jak dyskietki w atarowskiej stacji. Aby taka dyskietka (dokładniej strona) działała pod Xformerem, musi ona zostać poddana konwersji (specjalnym programem) na format strawny dla Xformera (ma wtedy oznaczenie *.XFD). Tak więc atarowskie dyski (pliki dyskowe) są trzymane jako właśnie te wirtualne dyskietki. Atari może obsługiwać do 8 zewnętrznych stacji dysków i niektóre znane DOS'y także stację dziewiątą jako RAMDisk. Tutaj kilka przykładów wywoływania działania Xformera z wirtualnymi dyskietkami:
xformer dos25.xfd
- załaduje Xformera z boot-dyskiem DOS'u 2.5
xformer mydos45d.atr
- podobnie postąpi z My DOS 4.53
xformer dos25.xfd demos1.xfd
- załaduje Xformera z boot-dyskiem jako stację #1 i dysk z demem jako stację #2.
Może być podanych do 8 nazw dysków w parametrze wywołania, przy tym pierwsza ZAWSZE musi być dyskiem bootowalnym (innymi słowy musi być na niej jakiś DOS, czy system będący jego namiastką, aby moć ładować jakieś pliki, bo nie wszystkie pliki *.XFD są bootowalne !). Warto zauważyć, że różne DOS'y mogą zarządzać różną ilością stacji (niekoniecznie aż ośmioma !). W razie, gdy dla stacji #1 dysk wirtualny nie jest bootowalny (plik dyskowy bez DOS'a, jak np. DEMOS1.XFD ), emulator zareaguje komunikatem "BOOT ERROR" i musisz albo przerwać tę operację, albo wciskając [F11], wejść do ekranu konfigu- racyjnego i zmienić przyporządkowanie (inny plik) dla stacji #1. Po wciśnięciu [Enter] wrócisz z powrotem do Xformera.
Jeśli w wywołaniu nie podano żądnej nazwy dysku, albo nazwa dla stacji #1 nie oznacza pliku dyskowego, to emulator będzie się zachowywał jak Atari z nie zamkniętą stacją (głowica w górze...).
Dla aktywacji dalszych opcji można w trybie podawania komend wpisać następujące parametry:
* -C1 Modem w porcie COM1
* -C2 Modem w porcie COM2
* -J aktywacja używania joysticka
* -S aktywacja wykorzystania karty dźw.
* -A automatyczny start
* -N wyłączony Basic
* -8 bootuje zamiast w trybie 130 XE, na tryb Atari 800
Powyższe parametry mają się znaleźć przed pierwszą nazwą dysku, np.:
xformer -a -j -s dos25.xfd
natychmiast się uruchomi, wgra boot-dysk z DOS'em 2.5 oraz włączy używanie joysticka i karty dźwiękowej.
Domyśl się przy tym, że większość wykonywalnych (*.COM) programów nie działa z zainstalowanym (włączonym) Basicem !! Mogą o tym zapominać nowicjusze...
Gdy Xformer znajduje się w Atari-Basic i było wcześniej bootowanie z wirtualnej dyskietki, można rozkazem "DOS" przejść do tegoż (do menu DOS'a albo do tzw. procesora komend Sparta DOS, itd.). Można także na nowo bootować i wciśnięciem [Shift] + [F10] wyłączyć Atari-Basic. Przejdziesz wtedy do menu DOS'a.
Podczas bootowania, najpierw sprawdzane są dołączone stacje i określa się, która jest przyporządkowana jako #1 (z niej zaczyna się odczyt). Z tej stacji są odczytywane sektory bootowe. Kiedy nie ma tam żadnych, pojawi się meldunek błedu - "BOOT ERROR".
Atari przez kod "D:" rozumie stację dysków. Jeśli jest ich więcej, muszą się odróżniać. Tak więc D1: = stacja #1, D2: = stacja #2, itd. Po "D:" jest nazwa pliku. W DOS'ach, obsługujących podkatalogi, między nazwą urządzenia a nazwą samego pliku występuje tzw. ścieżka. Te DOS'y używają krótszego oznaczenia "D:" dla całej aktualnej ścieżki.
5. Menu konfiguracji dyskietek w Xformerze
Podczas pracy z emulatorem można wejść do menu konfiguracji dyskietek, wciskając klawisz [F11]. To pozwala zmienić przyporządkowanie wirtualnej dyskietki, przez wskazanie od stacji D1: do D8:. Wpisz po prostu numer stacji i następnie nazwę nowego pliku dyskowego dla Xformera.
6. Zmiana prędkości
PC Xformer działa w dwóch trybach prędkości - normalnym i szybkim. W trybie normalnym Xformer v3.0 pracuje z prędkością podobną do Atari 130 XE. Ten tryb powinien być używany z większością gier. Grafika PMG z wykrywaniem kolizji działa niezawodnie w trybie normalnym.
W trybie szybkim Xformer działa tak szybko, jak na to pozwala Twój PC (zobacz punkt 1.).
Do przełączania między prędkościami służy [Scrol Lock]. Gdy zapali się lampka pod [Scrol Lock], to znajdując się w trybie normalnym, przełączysz się na tryb szybki.
7. Zmiana klawiatury
PC Xformer startuje automatycznie z amerykańskim układem klawiatury.
W podręczniku obsługi klawisze funkcyjne [F1], [F2], [F3] i [F4] są opisane jako odpowiedniki tychże w Atari 1200 XL. Kombinacja [Strg] + [F3] włącza/wyłącza dźwięk klawiatury. W trybie emulacji Atari 800 nie ma żadnej emulacji klawiszy funkcyjnych, gdyż ten comp ich nie posiadał.
Kombinacja klawiszy, np. [Ctrl] + [1] i [Ctrl+3] nie działa. Aby otrzymać odpowiedniki tych funkcji, należy wcisnąć następujące klawisze:
_______________________________ klawiatura Atari | klawiatura PC _______________________________ [Ctrl] + [1] | [Pause] ------------------------------------ [Ctrl] + [3] | [Strg] + [End] ------------------------------------ [Break] | [End] ------------------------------------ [Ctrl] + [<] albo | [Home] [Shft] + [<] | ------------------------------------ [Ctrl] + [>] | [Insert] ------------------------------------ [Shft] + [>] | [Shft] + [Insert] ------------------------------------ [Ctrl] + [Backsp] | [Delete] ------------------------------------ [Shft] + [Backsp] | [Shft] + [Delete] ------------------------------------
W celu opuszczenia Xformera, wciśnij [Shft] + [F5]. Pojawią się wtedy pytania o potwierdzenie tej decyzji.
Dalsze kombinacje klawiszy funkcyjnych:
Atari | PC
_______________ |________________
[Help] | [F6]
------------------------------------
[Start] | [F7]
------------------------------------
[Select] | [F8]
------------------------------------
[Option] | [F9]
------------------------------------
[Reset] | [F10]
------------------------------------
Kombinacją [Shift] + [F10] spowodujesz nowe bootowanie systemu i przy tym Basic będzie wyłączony lub włączony.
[F11] przywołuje menu konfiguracji dyskietek (niezależnie od aktualnego stanu emulowanego programu). Wtedy aktualnie wykonywany program zostanie wstrzymany ("zamrożony"). Klawiszem [Enter] powracasz do Xformera i możesz kontynuować przerwany program.
[F12] przełącza tryb emulacji między Atari 800, 800 XL i 130 XE.
[PgUp] i [PgDn] scrollują ekran każdorazowo o pixel w górę lub w dół.
8. Emulacja joysticka
Niezależnie od korzystania z portów joysticka, blok cyfrowy (część klawiatury) będzie emulował 8 kierunków joysticka przy wyłączonym klawiszu [NumLock]. Cyfra [0] oznaczać tu będzie przycisk Fire. Blok strzałek obsługiwać będzie 4 kierunki joysticka. W trybie normalnym Basica strzałki kursora w połączeniu z klawiszem [Strg] służą do analogicznego sterowania kursorem.
9. Wymiana plików
Istnieje dużo programów, zapełniających lukę w przenoszeniu plików pomiędzy Atari i PC, gdy jest konieczna taka wymiana. Niektóre z tychże rozwiązań są czysto programowe, inne wymagają specjalnego sprzętu dla Atari, albo PC.
W użyciu są dwa istniejące formaty plików dla wirtualnych dyskietek, takie jak "ATR" z programu SIO2PC albo "DCM" z DiskCommunicatora v3.2.
Dla tych, którzy pracują wyłącznie z PC, są przeznaczone następujące programy:
* SIOCopy
Ten program pozwala przyłączyć stację Atari do PC. Służy do tego interfejs SIO2PC, a w/w program obsługuje go. Interfejs nie jest skomplikowany - po prostu bezpośrednio łączy Atari z PC. Jego jedna końcówka to stadardowy kabelek SIO (taki jakim się przyłącza stację do komputera), a drugi koniec to z kolei końcówka pozwalająca dołączyć kabel do portu w PC. Pliki "ATR" są właśnie rezultatem przesyłania atarowskich danych tym interfejsem. Jednym z jego (szczęśliwych !) użytkowników jest znany scenowcom... LBS !!!
* DCM2DSK
Umożliwia konwertowanie wirtualnych dyskietek atarowskich z DiskCommunicatora v3.2 (DCM) na format SIO2PC (ATR), dzięki czemu będzie je można używać z PC Xformerem. Wirtualne dyskietki są plikami, zawierającymi wszystkie dane atarowskiej dyskietki, łącznie z plikami i ich nazwami, dokładnie jest tam to, co można znaleźć na takiej dyskietce, także dane systemowe (boot-sektory, pliki DOS'a, itd.).
* S2PC
Ładuje kompatybilne z MyDOS'em pliki SIO2PC (ATR) i pozwala kopiować między wirtualnym dyskiem a stacją pecetowską (w dwie strony).
* ATRIMG
Podobne użycie jak w S2PC. Może jednak nie działać na wszystkich PeCetach.
Dla tych, którzy życzą sobie wymiany danych między Atari i PC, albo jeszcze chcą odczytywać stare dyskietki atarowskie, są przeznaczone następujące programy do dyspozycji:
* UTIL i SpartaRead
Te programy pozwalają korzystać z atarowskich dyskietek zapisanych w dwustronnym formacie double density, sformatowanych na stacji atarowskiej, obsługującej gęstość DD. Także potrzebna będzie stacja 5.25" dla PC. Jest kilka wersji tych programów, pod różnymi nazwami. Dlatego rozsądnie jest wybrać jedną wersję pasującą do Twojego systemu i DOS atarowski, którego będziesz chciał używać.
* MULE
Ten program czyta dyskietki stacji 1050, czyli sformatowane w średniej gęstości. Oprogramowanie to wymaga nie tylko Atari, ale i IBM PC.
* SIO2PC
Ten pakiet zawiera kabel do połączenia między portem SIO w Atari (Standard I/O) i portem (interfejsem) RS 232 IBM-a (COM). Za pomocą specjalnego programu obsługu- jącego ten interfejs (tzw. Fileserver) dla PC pozwala przesyłać dane z Atari na PC. Zasadniczo można obsługiwać (przez PC) od 1 do 4 stacji dysków.
* SIOCopy
Jest to odpowiednik SIO2PC. Zawiera kabel i program, pozwalające na dołączenie stacji dysków z Atari do PC i czytanie z niej plików.
* Disk2XFD
Ten atarowski program konwertuje dyskietkę Atari na format .XFD, dzięki czemu może być ona zdatna do używania przez Xformera. Program ten może zapisać wirtualną dyskietkę jako plik, albo przesłać bezpośrednio modemem na PC, używając protokołu X-Modem.
Ufff... To tyle, choć można byłoby napisać znacznie więcej... Jak widać, nawet przerzucając się na "jedyny słuszny komputer [osobisty]", można nie stracić kontaktu z "najlepiej zaprojektowanym komputerem 8-bitowym", a to za sprawą coraz lepszych wersji Xformera... :-))
Wydaje mi się, że w Polsce nie ma (do tej pory) zbyt dużego zainteresowania Xformerem i gadżetami z nim związanymi...
Być może to z braku inforamcji, bo... na tzw. Zachodzie, jest to (wśród aktualnych i ex-Atarowców, mających dostęp do PC) dość popularny temat, że wspomnę tylko szereg artykułów w "ABBUC MAGAZINE", jeden artykuł w #7 "MegaZine" i spoooro w Internecie.
Powstaje pytanie - gdzie ów cudowny emulator można dostać ??? Najbliżej jest do nabycia (o ile wiem) w niemieckim klubie "ABBUC" - tam, będąc jego członkiem można zakupić (najnowszy) "PC Xformer" w cenie ok. 30, -- DM (cena łącznie z Porto). Dodatkowo, dostaje się gwarancję tzw. upgrade'u, czyli gdy pojawi się nowa wersja emulatora, to przysyłając dysk z Xformerem na adres ABBUC'a i płacąc 3-4 DM, dostajem najnowszą wersję... COOOL ! Trzeba "tylko" być zarejestrowanym użytkownikiem (myślę, że nie jest konieczne członkowstwo w ABBUC'u...).
Kolejne pytanko mogłoby dotyczyć dostępności plików z atarowskimi plikami dla emulatora... Otóż muszę stwierdzić, iż sprawa wygląda tu nie najgorzej. Jest kilka źródeł:
- ewentualne dołączone do pakietu pliki .XFD, bądź .ATR, względnie można je uzyskać przez użycie w/w programów pomocniczych...
- atarowski kompakt ("Atari XL/XE Pool Disk") stworzony po dwuletniej pracy przez braci Schreurs z Holandii. Jest tam "troszkę" tych .XFD, .ATR (np. ABBUC MAGAZIN do czterdziestego któregoś n-ru, Pokey Zine, TOP Zine, OHAUG, etc.; jest tu też wersja demo Xformera !)
- INTERNET !!! Osobiście radziłbym zagłębić się w poszukiwaniach pod adresem:
http://www.uni-karlsruhe.de/ ^^Marek.Tomczyk/8bit.html
...bowiem jest to świetne miejsce do zdobycia info i softu z całego świata... :-)
Pozwolę sobie jeszcze zwrócić uwagę na inny adresik:
ivan @ rcp.co.uk
Pod tym niepozornym adresem kryje się autor archiwum XFD/ATR, a jest nim... Ivan MacIntosh !!! Chyba nie muszę przypominać starym atarowcom, czym zajmował się w przeszłości ten pan (m.in. gry "CRUMBLE's CRISIS", "CAVERNIA", "REBOUND"...). Jak widać nie olał całkiem ikselikse... ;-)
- Na zakończenie -
Zdaję sobie sprawę, że nie wyczepałem tak szerokiego tematu, jakim może być emulator XL/XE na większych maszynach... Mam jednak nadzieję, że dostarczyłem wystarczających informacji, aby zacząć z nim zabawę... ;-)))
Być może w kolejnym "ENERGY" zostanie dokładniej opisana zawartość 1. CD-ROMu z oprogramowaniem share/freeware & PD dla XL/XE...
CrEDiTs:
autor oryginalnego tekstu, opublikowanego w ABBUC MAGAZINE (drukowanym dodatku):
Jorg Gernreich
tekst polski, wstęp, niektóre wstawki i (efektowne) zakończenie:
Dracon/USG/TQA
-Tłumaczone specjalnie dla ENERGY ZiNe !!!-