192 KB PAMIĘCI W 65XE
Autorem
tego artykułu jest: MARIUSZ GEISLER
Moje
Atari 5 str. 22
Stronę przygotował
i dostarczył: MICHAŁ SZWANKE
Najczęściej
spotykane modele komputerów Atari to 800 XL, 65 XE i 130 XE, jak również 800 XE, który
jest niczym innym jak komputerem 65 XE zmontowanym na płycie przeznaczonej dla 130 XE.
Zasadnicze różnice dzielą tylko jeden model od pozostałych, a jest nim 130 XE, mający
dodatkowe 64 KB pamięci RAM. Jak
to jest możliwe, że ośmiobitowy procesor mający szesnaście wyprowadzeń adresowych,
co pozwala mu na zaadresowanie 65536 komórek, może korzystać z tak dużej pamięci?
Otóż jest to możliwe dzięki podmienianiu części podstawowej pamięci na część
pamięci dodatkowej. Wielkość tego wymiennego obszaru została ustalona na 16 KB, a jego
lokacja od adresu 4000 do 7FFF. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest podział
każdej dodatkowej pamięci na szesnastokilobajtowe bloki. Łatwo zatem obliczyć
liczbę takich bloków: gdy komputer ma zainstalowane dodatkowo 64 KB, jest ich cztery;
gdy dodane jest 128 KB, mamy osiem bloków itd. Przełączenie pamięci podstawowej z
obszaru 4000-7FFF na jeden z bloków dodatkowej wykonuje automatycznie specjalny
układ scalony, który wykrywa, czy dostępu do pamięci dodatkowej żąda główny
procesor, czy też procesor obrazu (ANTIC). Dodatkowa
pamięć w komputerze nie byłaby do niczego potrzebna, gdyby nie programy umiejące
ją spożytkować. Podstawowy sposób jej wykorzystania to użycie jej do stworzenia
tzw. ramdysku, czyli symulacji dodatkowej stacji dysków niejako wewnątrz
komputera. Poza tym istnieją programy bezpośrednio używające dodatkowej RAM. Jedno
z praw Murphy'ego mówi, że każdy komputer ma za mało pamięci i dlatego namawiamy
użytkowników "małych" Atari do samodzielnego dobudowania 64 lub 128 KB
pamięci. Do wykonania takiego rozszerzenia potrzebne są przede wszystkim pamięci
dynamiczne takiego samego typu, jakie znajdują się już w komputerze, czyli
jednobitowe 4164 lub czterobitowe 4464 oraz kilka układów scalonych TTL serii LS. Układ
sterujący można wykonać na płytce uniwersalnej lub drukowanej, którą należy
zrobić według rysunków 1 i 2. Potrzebne będzie jeszcze trochę cienkich przewodów
w izolacji do podłączenia sygnałów i oczywiście odpowiednie narzędzia.
OPIS
WYKONANIA
Przed przystąpieniem do pracy z lutownicą należy odpowiednio przygotować układy
pamięci RAM przez wygięcie do góry nóżek, do których doprowadzony będzie potem
sygnał CAS. Tak przygotowane kostki nakładamy na już istniejące tak, aby można
było zlutować ich wyprowadzenia o tych samych numerach. Po przylutowaniu pamięci
należy połączyć ze sobą ich wygięte do góry nóżki. Można powiedzieć, że jest
to pierwsza faza wykonania rozszerzenia, a poprawność jej realizacji można sprawdzić
przez dołączenie wygiętych wyprowadzeń do napięcia +5V i włączenie komputera,
który powinien normalnie zadziałać. Jeżeli nie, to trzeba szukać zwarć pomiędzy
lutowanymi nóżkami układów pamięci. Gdy dodajemy do komputera 128 KB RAM, to
drugi rządek pamięci umieszczamy nad pierwszym dokładnie według tych samych zasad i
tak samo sprawdzamy poprawność montażu.
Sprawa
przedstawia się trochę inaczej, jeżeli mamy do czynienia z komputerem, na którego
płycie zostały przewidziane miejsca na dodatkowy bank pamięci - chodzi tu o modele
800XE i ostatnio sprzedawane w sklepach Pewexu 65XE. W takim przypadku dodatkowy
rzadek układów pamięci (bez żadnego przygotowania) wlutowujemy w miejsca dla nich
przeznaczone, a z otworów dla ukladu scalonego U34 wyciągamy trzy zwory oznaczone jednym
czarnym paskiem każda. Układ
sterujący, zmontowany według rysunku 3 na przygotowanej uprzednio płytce
drukowanej, można osadzić bezpośrednio na głównym procesorze CPU, lutując punkty
oznaczone literami od "A" do "F" do odpowiednich jego wyprowadzeń.
W
modelach serii XE i niektórych XL do multipleksowania adresów dla pamięci służy
specjalizowany układ scalony wielkiej skali integracji o potocznej nazwie FREDDIE,
natomiast w pozostałych modelach XL funkcje te spelniają dwa układy TTL 74LS158.
Nóżki układu multipleksującego, do których doprowadzone są adresy A14 i A15,
należy odłączyć od płyty komputera uważając, aby ich nie ułamać, a następnie
podłączyć je do punktów układu sterującego, oznaczonych na schemacie A14 i A15.
; FREDDIE jest też źródłem sygnału CAS, w komputerach bez
tego układu CAS jest wytwarzany przez zespół TTL-i sterowanych między innymi
przebiegiem 02 przepuszczonym przez linie opóźniającą. Do pamięci sygnał CAS
doprowadzony jest przez rezystor o wartości 33 Ohm. Końcówkę tego rezystora,
połączoną ze źródłem CAS, trzeba wylutować z płyty komputera i podłączyć do
punktu CAS BANK układu sterującego, a
jeżeli dodajemy 128 KB RAM, to rezystor łączymy z CAS BANK 2. Połączone ze sobą wejścia CAS
dodatkowego rządka układów pamięci łączymy z punktem CAS podstawowy układu sterującego, a w przypadku
rozszerzania o 128 KB wejścia CAS drugiego rządka układów pamięci dołączamy do
punktu CAS BANK 1. Doprowadzenia
sygnałów do wejść układu sterującego należy wykonać według tabeli 1, w której
uwzględnione są różne modele Atari. Wyjścia układu sterującego należy dołączyć
do komputera według tabeli 2. Podłączenie pozostałych wyjść sygnałów CAS
zostało opisane wcześniej. OPIS
DZIAŁANIA Generalnie
rzecz biorąc, do wytwarzania sygnałów dla układu sterującego dodatkową pamięcią
zostały użyte nie wykorzystane wyjścia portu B układu scalonego PIA (6520). I tak
skasowanie bitu PB4 lub PB5 zezwala CPU lub ANTIC-owi na dostęp do dodatkowego bloku
pamięci. Bity PB2, PB3 i PB6 wyznaczają numer bloku pamięci, który ma być użyty.
Dzięki doprowadzonym sygnałom HALT i RAS układ sterujący jest w stanie rozpoznać,
czy adresy wysłane na szynę pochodzą od CPU czy też od ANTIC-a. Adresy A14 i A15 są
dołączone do układu bramek wykrywającego kombinacje stanów A14-wysoki -
A15-niski, która występuje tylko wtedy, gdy na szynę adresową wysłany jest
adres z zakresu $4000-$7FFF. Gdy zostaną spełnione wszystkie warunki dostępu do
dodatkowej pamięci, na wejściu multipleksera U5 pojawia sie sygnał przełączający
CAS na bank dodatkowej pamięci. Szczegółowo można to prześledzić korzystając
ze schematu ideowego pokazanego na rysunku 4. Tabela
1. Rozmieszczenie sygnałów.
Tabela
2. Rozmieszczenie sygnałów.
Mariusz GEISLER Moje
Atari 5 str. 22 Wykaz
części: U1
- 74LS02 U2
- 74LS04 U3
- 74LS74 U4
- 74LS10 U5
- 74LS158 U6
- 74LS00 R1,
R2-33 Ohm C1,
C2 -100 nF, ceramiczne oraz układy pamięci RAM. |